Mamma Tofu

Mamma Tofu. . . .

De transkei, heuvelachtig, onverharde grevelwegen, met zijn ronde huisjes die rondavels heten, veelal met roestbruine golfplaten daken. We logeren in een backpackers guesthouse, aan het strand en hebben daar mountainbikes gehuurd. We gaan op pad met Nebolo, die ons gaat voorstellen aan Mamma Tofu, een dame van 88. Zij gaat ons vertellen over de normen en waarden, de gewoontes en gebruiken van de Xcosa bevolking, die woonachtig is in de Transkei. Mbeki en Mandela zijn Xcosa, afkomstig uit de Transkei.

Met een busje worden we weggebracht, via de N2 snelweg. Stel je niet teveel voor van een snelweg, want die is hier meestal twee baans. We worden afgezet bij een afslag naar een dorpje, waar we instructies krijgen bij de gids te blijven en vooral de helm op te houden, dat is verplicht. Zo een gek ding op je kop, alsof een ruimtevaarder, in zo een omgeving is wederom weer een ware tegenstelling voor mij.
De omgeving is prachtig groen en in de verte zie je de dorpjes op de toppen van de heuvels. Slingerend tussen de heuvels door was het niet zwaar om te fietsen. Eigenlijk een makkie. De helm hing dus al snel aan mijn stuur.

Na een half uurtje bereikten we het eerste dorpje. Ver weg hoorde we gezang. Het werd langsaam luider, de gids leidde ons er naar toe. Een groep vrouwen van verschillende leeftijden begroeten ons met Afrikaans gezang, in Xcosa costuum. Jonge meisjes gaven een traditionele dansshow op het ritme van de drum. Middenin stond de drummerboy, wederom in traditionele kleding."
( Rollen zijn verdeeld, dacht ik, drummen is mannenwerk. Ik grijnsde bij de gedachte).
De vrouwen zongen vol overgave en de meisjes leefden zich uit in de dans, met blijdschap op hun gezichten. Na het volkslied in drie talen gezongen te hebben, Afrikaans, Engels en Xcosa, nam Mamma Tofu het woord.

Mamma Tofu, 88 jaar oud, een sterke, ferm overkomende vrouw vertelde met trots het verhaal over de Xcosa stam van de Transkei. Ze sprak over de rolverdeling man / vrouw. De huwelijkse voorwaarden waren het eerste onderwerp wat zij aansneed. Wanneer een jongen de huwbare leeftijd bereikt dan gaan de ouders op zoek naar een vrouw. Wanneer de keuze is gevonden dan gaan de ouders in gesprek met de ouders van het meisje. De bruidschat bestaat uit koeien en geiten. Wanneer de familie van de man te arm is kan de betaling worden uitgesteld en kan de man er zorg voor dragen dat eerst het geld wordt verdiend. Wanneer een vrouw getrouwd is, valt zij onder de naam van de man. en zijn de lijnen met de eigen familie gebroken. Doch, wanneer de vrouw niet zwanger raakt dan gaat zij terug naar haar familie, waar zij in een speciale hut speciale rietus moet volgen, onder speciale begeleiding van een vrouw, die constant bij haar zal zijn. Hier komen kruiden bij te pas. De echtgenoot mag langs komen, maar alleen buiten de hut mogen zij elkaar privaat treffen. Meestal vertekt de vrouw enige tijd later en is zij zwanger.

De kraal is het domein van de man. De dieren vallen onder de verantwoording van de man en ook ander zwaar werk. In de kraal worden de beesten geslacht. Wanneer de heer des huizes overleid wordt er altijd een koe geslacht. Wanneer de familie deze niet bezit, vanwege armoede, dan werkt men daarvoor en kan de slachtpartij twee jaar later worden gegeven. Met de slachtpartij wordt de overledene begeleid naar het hiernamaals.
De Kraal is ook het domein van de geesten, zij wonen daar.

Mamma Tofu neemt ons mee naar een andere hut, waar over de liefde wordt gesproken. De jongeren dansen daar en krijgen er voorlichting. De ouderen houden een oogje in het zeil. Zij vertelt dat de jongens op weg naar de mannelijkheid eerst de besnijdenis ondervinden. De vrouwen staan hier geheel buiten. Het is een mannenzaak en mannen voeren de behandeling uit. De kennis hieromtrent wordt ook niet gedeeld.
(Bij het woord besnijdenis krijg ik altijd een rilling door mij heen. Ik moet er niet aan denken).
Wanneer een meisje zwanger is voor het huwelijk, komt men daar meestal achter door middel van de dans. "Op hurken zittend dansen, armen omwijd en borst vooruit kan alleen gedaan worden door niet zwangere meisjes", zegt Mamma Tofu. "Wanneer een meisje zwanger is dan worden alle jongens uit de omgeving opgetrommeld en komt de aap uit de mouw".

De keuken is het vrouwelijke domein. Mais is een van de belangrijkste voedingsmiddelen. Men maakt er pap van en gebruikt het bijna bij alle gerechten. Spinazie en zoete aardappelen worden ook verbouwd. De vrouwen brengen veel tijd op het land door. Ook maken zij bier. De vrouwen lieten zien hoe zij maismeel maken.

Na de rondleiding maak ik even gebruik van het kleine huisje, want die hebben ze ook, zoals wij die vroeger hadden boven de sloot.
We krijgen de mogelijkheid om een donatie te doen of een zelfgemaakt kunstwerk te kopen. Ik kies voor het laatste.

Met de dochter van Mamma Tofu raak ik in gesprek over hiv/aids, de jonge generatie en drugs en alcohol. Ze vertelt dat in de liefdes hut met de jongeren over hiv wordt gesproken. Mamma Tofu luisterd mee en beaamt dat gelijk. "In mijn tijd was dat nog niet", zegt ze.
De dochter vertelt dat zij vele aidswezen kent en kinderen waarvan één van de ouders is weg gevallen. "Deze durven er niet over te praten", zegt ze. Ze kent een gezin waarvan de vader in de mijnen is gaan werken, maar niet meer is terug gekomen. "Ze durven er niet over te praten".
Ik vraag haar hoe de jongeren er tegenover staan. Ze zegt dat het moeilijk is. Over drugs en alcohol rept zij niet. Het is moeilijk om de jongeren aan het praten te krijgen wanneer er weinig over bekent is.
Ik vertel haar wat mijn missie is, waarop zij vraagt of ik terug wil komen. Ze zou graag willen dat ik kennis zou maken met de jongeren uit haar dorp. De dochter spreekt goed engels. Ze is leidster van de kleuterschool.

Bij het afscheid worden meerdere malen de handen gedrukt en dan gaan de vrouwen weer zingen.
Wij stappen op de fiets en vervolgen onze tocht door die prachtige glooiende heuvels, langs die rondavels en longdavels met zijn roestbruine golfplaten daken. Kleurrijk en onschuldig ziet het er uit. Tja, achter die deuren.

Er zijn weinig mannen in de Transkei, dat is een feit. Er zijn nog veel vragen onbeantwoord. Ik kom hier terug, dat is zeker.

Ik ben bereikbaar via de website, www.willenendoen.org
Hier kunt u ook zien waar wij voor staan en wat wij willen bereiken. Ook staat daarop duidelijk vermeld waar de donaties voor gebruikt worden.
Wij zoeken donateurs, om de maandelijke kosten van de projecten die wij steunen te kunnen dekken, zoals de Transkei en Bloemfontein.
Ons bankrekeningnummer in Nederland is : Rabobank 137977387

Ik ben eventueel mobiel bereikbaar op 0027721043800

Tijdelijk postadres;

Wil Groot
P/a Edmund Thwaites
St. Denis Mansions No 9
Ave. St Denis
Frenaye, Cape Town
8005